რომელი საუკუნით თარიღდება უძველესი ქართული ხელნაწერები?
უძველესი ქართული ხელნაწერები-პალიმფსესტური ფურცლები თარიღდება V-VII საუკუნეებით.


რას აღნიშნავს ტერმინი "პალიმფსესტი”?
ტყავის ფურცელს, ანუ ეტრატს, რომელზეც გადარეცხილია თავდაპირველი ნაწერი და ხელმეორედ გამოიყენება საწერად. ტყავის მელნით გაჟღენთის წყალობით შესაძლებელია თავდაპირველი ტექსტის წაკითხვაც.


სად ინახება უძველესი ქართული პალიმფსესტები?
უძველესი ქართული პალიმფსესტები ინახება ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრში - თბილისში, სვანეთის ისტორიულ-ეთნოგრაფიულ მუზეუმში - მესტიაში, ოქსფორდის, ბოდლეს, კემბრიჯისა და ვენის ეროვნულ ბიბლიოთეკებში.

როგორ თარიღდება უძველესი წერილობითი ფურცლები, ხელნაწერი წიგნები, დოკუმენტები?
უძველესი წერილობითი ძეგლები, იმ შემთხვევაში, თუ მათ არ უზით თარიღი, თარიღდება პალეოფგრაფიული შესწავლისა და წერილობით ძეგლებში მოხსენიებული ისტორიული პირების მიხედვით.

რას გულისხმობს პალეოგრაფიული შესწავლა?
პალეოგრაფიული შესწავლა გულისხმობს ანბანის მოხაზულობისა და წერასთან დაკავშირებული საკითხების (საწერი მასლა, იარაღები, ფურცელთა წიგნად შეკვრა-აკინძვის წესი, ყდა, წიგნის ფურცლებისა და ყდის მხატვრული თავისებურებები) დაქარაგმების, ანუ სიტყვათა შემოკლების წესების, ჭვირნიშნების, სასვენი და პირობითი ნიშნების კვლევას.

რა მასალას იყენებდნენ საწერად ძველად?
საწერად იყენებდნენ ცხვრის, თხის ან ხბოს ტყავისაგან დამზადებულ ფურცლებს, ანუ ეტრატს, ჭილს, ანუ პაპირუსს, რომელსაც აწარმოებდნენ ჭილისებრთა ოჯახის მცენარეებისაგან ( ჟუნცუს) და ქაღალდს.

რამდენი ქართული ხენაწერი წიგნია გადაწერილი ჭილის ფურცლებზე?
ჭილის ფურცლებზე გადაწერილია ჩვენამდე მოღწეული ორი ქართული ხელნაწერი წიგნი: IX-X სს-ით დათარიღებული ჭილ-ეტრატის იადგარი (დაცულია ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრში) და IX ს-ით დათარიღებული ფსალმუნის 2 ფურცელი (დაცულია პეტერბურგის სალტიკოვ - შედრინის საჯარო ბიბლიოთეკის ხელნაწერთა განყოფილებაში). ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრში ასევე დაცულია ცნობილი პაპიროლოგის, გრიგოლ წერეთლის, ბერძნულ პაპირუსთა კოლექცია.

როდის შემოდის ქაღალდი საწერ მასალად?
პირველად ქაღალდი მიიღეს ჩინეთში, ჩვ. წ. II ს-ში; VI-VIII სს. ქაღალდის წარმოება გავრცელდა აზიის ქვეყნებში. მან თანდათან შეცვალა მანამდე საწერად გამოყენებული (ჭილი, ეტრატი). საქართველოში ქაღალდი თავდაპირველად აღმოსავლეთიდან შემოდიოდა (XI ს). XIV სს-ში აღმოსავლური ქაღალდი შეცვალა ევროპულმა ქაღალდმა.

რა არის ჭვირნიშანი? როდიდან გვხვდება იგი ქართულ წერილობით ძეგლებში?
გამჭვირვალე გამოსახულება, რომელიც ჩანს ქაღალდის სინათლეზე გაჭვირვის დროს. კეთდება ქაღალდის წარმოების პროცესში. ჭვირნიშნით არკვევენ ქაღალდის სადაურობას, ათარიღებენ დოკუმენტებსა და წიგნებს. ქართულ წერილობით ძეგლებში გვხვდება XIV საუკუნიდან, ევროპული, ვენეციური წარმოშობის ქაღალდზე.

რომელია პირველი ქართული თარიღიანი ხელნაწერი წიგნი?
პირველი ქართული თარიღიანი ხელნაწერი წიგნია 864 წლის "სინური მრავალთავი”. ინახება სინას მთის წმ. ეკატერინეს სახელობის მონასტერში. ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრში დაცულია მისი ფოტოპირი